Nederlandse bisdommen bezorgd: de giften lopen terug en dus lijden ze flink verlies

De Nederlandse rooms-katholieke bisdommen hebben steeds meer moeite om hun begrotingen sluitend te krijgen. Twee van de zeven bisdommen lijden verlies en andere houden hun hoofd alleen boven water dankzij de opbrengsten van hun beleggingen. Alleen het aartsbisdom Utrecht en het bisdom ’s Hertogenbosch boeken een positief resultaat zonder van beleggingen afhankelijk te zijn.

Dat blijkt uit onderzoek door Trouw, in samenwerking met onderzoekscollectief Spit. Het nieuws volgt op het bericht dat acht van de tien Nederlandse parochies in de rode cijfers zit.

Hoewel het bisdom Roermond in 2020 geen verlies leed, is de situatie daar van alle bisdommen nog het meest zorgwekkend. Het bisdom, dat de provincie Limburg beslaat, moet steeds meer het eigen vermogen aanspreken om quitte te spelen, waardoor dat vermogen snel slinkt. Het bisdom Roermond sloot 2020 met zwarte cijfers af, maar dat lukte alleen door een stevige reorganisatie.

Volgens het meeste recente jaarverslag, uit 2019, telde het vrij besteedbaar vermogen van het bisdom Roermond in 2018 nog 1,5 miljoen euro. In 2019 was daar nog 1,2 miljoen van over. Het bisdom beschikt nog over andere fondsen, vaak afkomstig uit nalatenschappen van mensen die geld hebben geschonken voor een bepaald doel, bijvoorbeeld de priesteropleiding van het bisdom. Maar dat geld kan niet worden gebruikt om een gat in de begroting mee te dichten. En de verliezen zijn groot: 539.000 euro in 2019. Nog een paar jaar zulke cijfers en het geld is op.

Het Vaticaan springt niet bij

Elk bisdom staat onder leiding van een bisschop, die onder meer pastoors, kapelaans en pastoraal werkers benoemt. De bisdommen begeleiden, adviseren en controleren de parochies, bijvoorbeeld als het gaat om de liturgie of het wel of niet sluiten van kerken. Ook de financiën van de parochies worden door de bisdommen gecontroleerd. Alleen als het daar helemaal fout gaat, kan het bisdom ingrijpen. Elk bisdom is verantwoordelijk voor zijn eigen financiën, andere bisdommen of het Vaticaan springen niet bij.

Om financieel te overleven zijn bijna alle bisdommen afhankelijk van beleggingen in vastgoed en effecten. Dat is risicovol, want de koers van aandelen schommelt. Zo brachten de beleggingen in het bisdom Groningen-Leeuwarden in 2019 nog 734 duizend euro op. Een jaar later 61 duizend euro, waardoor de cijfers direct rood kleurden.

‘Zorgbarende trend’

Toch is dit niet het grootste financiële gevaar voor de bisdommen. Dat ligt in de dalende opbrengst van de parochies. Bisdommen leefden decennia lang van geld dat van onderaf komt, van de parochianen. Zij doneren aan hun parochie en de parochies betalen weer aan de bisdommen, via de bisdommenafdracht. Als de inkomsten van de parochies dalen, gebeurt hetzelfde bij de bisdommen. Een groot deel van die inkomsten komt binnen via de Actie Kerkbalans, de jaarlijkse landelijke geldwervingsactie van kerken. De opbrengsten van die actie daalden de afgelopen jaren telkens met 2 tot 4 procent per jaar.

De bisdommen luiden daarom in hun jaarverslagen de noodklok. Dat er via de parochies steeds minder geld binnenkomt ‘vormt een bedreiging waarop een antwoord door het bisdom gezocht zal moeten worden’, staat in het jaarverslag van 2019 van het bisdom Breda. Ook in het jaarverslag van het bisdom Roermond gaat het over de ‘zorgbarende trend van dalende inkomsten bij parochies’. Het bisdom Groningen-Leeuwarden schrijft dat ‘de financiële situatie van het bisdom zorgelijk blijft.’

Dit artikel verscheen ook bij Trouw.