Regiojournalistiek en de twee gezichten van het Vlaamse duopolie

Joost Ramaer

18/5/2022

Hoe de Vlaamse uitgeverijen DPG Media en Mediahuis het ‘uitkuisen’ van Nederlandse media tot hun kunstje hebben gemaakt. Joost Ramaer legt het uit: ‘snoeien, saneren en samenvoegen, waardoor het rendement op concernniveau kan blijven stijgen’.

Eigen vermogen: van min 14 naar plus 16 miljoen euro. Netto winst: van min 5 naar plus 9 miljoen euro. Voor het eerst in jaren een lichte toename van het aantal abonnees, alsmede investeringen in de drukkerij en in ‘het digitale domein’. En dat alles tijdens de coronapandemie. Nog maar dik een jaar geleden was NDC Mediagroep vrijwel failliet, na jarenlang wanbeheer door eigenaar en directies. Toch heeft Mediahuis, dat NDC eind 2020 inlijfde, de Noord-Nederlandse krantenuitgever nu alweer op poten gekregen, zo blijkt uit de laatste twee jaarverslagen.

De casus NDC toont de twee gezichten van het Vlaamse duopolie op de Nederlandse dagbladmarkt, dat DPG Media en Mediahuis in één luttel decennium hebben weten te vestigen. Zoals Mediahuis de uitgeverij van de Leeuwarder Courant, het Friesch Dagblad en het Dagblad van het Noorden in minder dan geen tijd heeft ‘uitgekuist’, zoals de Vlamingen dat noemen: dat is knap gedaan. Solide bedrijfsmanagement op zijn best, en geen toeval bovendien. Mediahuis flikte dat kunstje vijf jaar geleden ook met de Telegraaf Media Groep (TMG), DPG al in 2009-2010 met PCM Uitgevers.

Het andere gezicht hebben Lieuwe Krol en Jan van Erve in de ogen mogen kijken. Beiden zijn zelfstandig ondernemer, en bovenal Fries in hart en nieren. Zo werkten zij allebei voor Leeuwarden-Fryslân Culturele Hoofdstad van Europa 2018. Eerder was Van Erve onder meer commercieel directeur van de voetbalclub Heerenveen, en Krol interimmanager bij Omrop Fryslân.

Aan het oude NDC hadden zij een vanzelfsprekende en gelijkwaardige partner. ‘NDC keek naar onze clubs als: wij zijn één van jullie, jullie zijn één van ons’, vertelt Krol, die zelf bij NDC heeft gewerkt. ‘In de Leeuwarder Courant, Friesch Dagblad en de gratis huis-aan-huisbladen konden we adverteren tegen sterk gereduceerde tarieven, soms zelfs voor niks, en in ruil deed NDC bijvoorbeeld de ticketverkoop voor onze evenementen, voor een kleine commissie. Het was geven en nemen, over en weer.’

Dat is veranderd sinds Mediahuis NDC overnam van de Friese investeerder FB Oranjewoud. Krol is inmiddels directeur van Tall Ships Races Harlingen, Van Erve commercieel directeur van Arcadia, een nieuw Fries kunstenfestival. ‘De redacteuren zijn nog steeds heel erg begaan met ons’, zegt Van Erve. Maar de commerciële mensen niet meer. ‘Mediahuis Noord, zoals NDC nu heet, heeft een afdeling Special Deals’, vertelt Krol. ‘Maar voor Tall Ships Races heb ik nog niet één special deal kunnen afsluiten. Ineens moet alles op puur commerciële basis.’ Van Erve zal voor Arcadia ‘helemaal geen deals doen’ met Mediahuis Noord. ‘Ik zeg dit met pijn in het hart.’ Hij begrijpt de nieuwe houding niet. ‘Arcadia vraagt niet alleen, wij brengen ook geld. Zo laten wij onze festivalkrant daar drukken.’

De twee Friezen ervaren wat Krol typeert als ‘de verschrikkelijke doelmatigheid’ van de nieuwe eigenaar van NDC. Onder FB Oranjewoud was NDC niet alleen van de Friezen, het opereerde ook voor de Friezen. Neem de huis-aan-huisbladen, die puur en alleen leven van de advertenties van plaatselijke middenstanders. Het is arbeidsintensief, en dus kostbaar, om die te werven. Maar binnen hun lokale gemeenschappen vervullen de gratis weekbladen een belangrijke functie. Ondanks de flinterdunne marges is ‘huis-aan-huis’ de enige mediamarkt waarin nog regelmatig nieuwe titels verschijnen – op papier, wel te verstaan.

De twee duopolisten op de Nederlandse dagbladmarkt hebben andere prioriteiten. DPG kocht Wegener in 2015, Mediahuis een jaar eerder Mediagroep Limburg, in 2017 de regiokranten van TMG, en tenslotte NDC. Deze regionale uitgeverijen dienen vooral om het eerder vertoonde landelijke kunstje te herhalen: snoeien, saneren en samenvoegen, waardoor het rendement op concernniveau kan blijven stijgen.

Christian Van Thillo, eigenaar van DPG Media, benoemde twee jaar geleden een nieuwe CEO, de Nederlander Erik Roddenhof. ‘Erik schat de markt in’, zo verklaarde Van Thillo zijn keuze, ‘en zegt dan: “Nu, groeit die met 3 procent? Wij gaan voor 15”. Ik heb dat nooit durven te doen. Maar ik moet zeggen: zo komt er veel creativiteit op gang.’

Wegener ondervond deze ‘creativiteit’ aan den lijve. Toen DPG het overnam, had Wegener zich net op eigen kracht hersteld van de kredietcrisis en acht jaar wanbeheer door de Britse ‘sprinkhaan’-investeerder Mecom. Het maakte weer winst, onder meer door wederom 92 fte’s te schrappen bij de redacties, na een reeks eerdere reorganisaties. Een huzarenstuk, waarvoor Wegener niet werd beloond. Integendeel, meteen na de overname schrapte DPG Media nog eens 13,5 procent van de redactie-fte’s.

De DPG’ers toonden openlijke minachting voor de regiokranten, zoals twee voormalige Wegener-hoofdredacteuren beschrijven in hun boek ‘Samen voor ons eigen’. Zij vonden die ‘te serieus, te somber en te grijs’. Het kwam niet in hen op dat de lezers en adverteerders dat misschien wel zo wilden. Als de Wegener-journalisten de DPG’ers vroegen hoe zij tot hun inzicht kwamen, volgde ‘doorgaans een wedervraag: “Zie je dat dan zelf niet?”’

DPG maakte van de Wegener-kranten kopbladen van het landelijke AD, dat sindsdien dagelijks ongeveer eenderde van hun kopij levert: het landelijke en internationale nieuws. Alleen de regionale pagina’s maken de kranten nog zelf, al heeft ook daarover een ‘Hoofdredacteur Regio’ in de AD-centrale in Rotterdam het laatste woord.

Nog minder bleef er over van Wegeners huis-aan-huisportefeuille. De bladen moesten al hun commerciële data afstaan aan InDeBuurt.nl, een nieuw digitaal advertentieplatform. DPG sloot of verkocht ongeveer de helft van de titels, ontsloeg alle journalisten bij de gratis weekbladen, en huurde er slechts een paar terug als ‘content­coördinator’ van kopij waar geen eigen journalistiek werk meer aan te pas kwam.

Overal op aarde rukt deze aanpak op, en overal op aarde leidt die tot verschraling van de lokale en regionale nieuwsvoorziening, zo blijkt keer op keer uit onderzoeken in Nederland en elders. Voor grote mediaconcerns is regionaal nieuws van secundair belang, net als de lokale middenstander. ‘Big data, dat is waar het vandaag allemaal om draait in de marketing- en advertentie­wereld’, zei Van Thillo al in 2015. Binnen de AD-piramide zijn de Wegener-kranten vooral leverancier van gegevens over hun lezers en hun leesgedrag. DPG verkoopt die data aan commerciële partijen, zodat die doelgroepen kunnen bouwen voor meer gerichte, meer effectieve reclame.

Bovendien draaien de regiokranten op voor een deel van de kosten voor hun eigen overname, zo bleek onlangs in de rechtszaak-Van Uem/Rogier. Deze twee freelancers eisten, en kregen, een hogere vergoeding voor hun werk. DPG heeft steeds beweerd niet meer te kunnen betalen, omdat zijn regiokranten slechts zeer marginaal zouden renderen. In feite maken die royale winsten. Alleen slaat DPG hen nog royaler aan voor de jaarlijkse afschrijving op de goodwill, de overnamepremie die het ooit voor Wegener betaalde. Enkel door die afschrijvingen maken minstens twee titels, Tubantia en het Brabants Dagblad, verliezen van zes ton tot een miljoen in euro’s. Als DPG zou kiezen voor lagere afschrijvingen, zou het zijn freelancers wél beter kunnen honoreren.

Het staat DPG vrij om een andere keuze te maken. Maar met ‘passie voor kranten’ heeft dat weinig van doen. ‘Sprinkhanen’ zoals Apax en Mecom plegen hun overnames te financieren met enorme kredieten, die zij doorschuiven naar de balans van de prooi. Of de winst nou opgaat aan rente en aflossing, of aan afschrijvingen - voor de prooi maakt dat niet uit.

Mediahuis doet iets vergelijkbaars. Sinds de overname valt TMG, nu omgedoopt tot Mediahuis NL, de eer te beurt om voor de Belgische moeder als kredietbank te mogen fungeren. In 2020 leende Mediahuis NV 105,5 miljoen euro aan ‘overtollige geldmiddelen’, in 2021 was dat 104,4 miljoen. Mediahuis NL ontvangt een ‘marktconforme rentevergoeding’, en kan altijd ‘op korte termijn’ beschikken over een ‘substantieel deel’ van het ‘overtollige’ geld, als het daar zelf behoefte aan heeft. Maar ook hier geldt: hoe ‘kort’, en hoe ‘substantieel’, bepaalt Mediahuis NV.

Mediahuis heeft net zo weinig op met huis-aan-huis­bladen als DPG. Het wilde de gratis weekbladen van NDC aanvankelijk verkopen. Toen dat niet lukte, besloten de Belgen ze voorlopig te houden. Mediahuis gaat er na overnames niet zo met gestrekt been in als DPG Media. Het laat zijn redacties vrijer, net als zijn Nederlandse uitgeverijen. TMG en NDC bleven aparte werkmaatschappijen: Mediahuis NL, en Mediahuis Noord.

Van de Friezen is voorheen NDC niet meer. Hoezeer het voor de Friezen blijft werken, zal de tijd moeten uitwijzen.

Dit artikel kwam mede tot stand dankzij de steun van Vereniging Veronica en verscheen ook bij Villamedia.

Bron:

Bron:

Bron:

Meer dossiers