De windmolens  die er nooit kwamen:
hoe een goedbedoelde windcooperatie
in Culemborg ontplofte

Bram Logger & Bas Vermond
27 april 2021

Belangrijkste punten uit dit
artikel op een rij:

1

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Pellentesque pharetra nulla eget lorem ornare, quis fermentum tellus semper. Vivamus pretium mi in risus dignissim aliquam.

2

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Pellentesque pharetra nulla eget lorem ornare, quis fermentum tellus semper. Vivamus pretium mi in risus dignissim aliquam.

3

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Pellentesque pharetra nulla eget lorem ornare, quis fermentum tellus semper. Vivamus pretium mi in risus dignissim aliquam.

4

Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Pellentesque pharetra nulla eget lorem ornare, quis fermentum tellus semper. Vivamus pretium mi in risus dignissim aliquam.

Zes jaar lang werkte de gemeente Culemborg aan een duurzame droom: een cooperatief windpark waarbij Culemborgers zelf zouden meedelen in de winst. Maar de molens kwamen er niet, omwonenden voelden zich bedrogen en Culemborg werd zelfs landelijk nieuws. Wat rest is diep wantrouwen tussen alle partijen. Onderzoekscollectief Spit reconstrueerde aan de hand van gemeentelijke documenten het duurzame debacle en sprak met hoofdrolspelers en deskundigen.

Het is 17 juni 2020 en in het gebouw van vakbond De Unie in Culemborg wordt gevloekt en met deuren geslagen. De vergaderzaal is deze avond afgehuurd voor overleg over een te bouwen windmolenpark door energiecooperatie Vrijstad Windwinning en Eneco. Aanwezig zijn onder meer grondeigenaren in het gebied, Eneco, omwonenden en een aantal andere belanghebbenden. Maar deze zogeheten gebiedstafel loopt uit op een drama.Al bijna een jaar komen ze elke maand samen. De energiecooperatie Vrijstad wil al pratend en polderend een ’optimaal’ windpark bouwen waar iedereen achter staat. Buurtbewoners hopen dat het hele proces ertoe leidt dat ze niet zes grote windmolens in hun achtertuinen krijgen, maar hooguit drie. Of desnoods vier. Achteraf ging ik er te naief in, ik lig er soms nog wakker van.

Bron:
Getty images 2021

Maximale opbrengst

Het is 17 juni 2020 en in het gebouw van vakbond De Unie in Culemborg wordt gevloekt en met deuren geslagen. De vergaderzaal is deze avond afgehuurd voor overleg over een te bouwen windmolenpark door energiecooperatie Vrijstad Windwinning en Eneco. Aanwezig zijn onder meer grondeigenaren in het gebied, Eneco, omwonenden en een aantal andere belanghebbenden. Maar deze zogeheten gebiedstafel loopt uit op een drama.

Al bijna een jaar komen ze elke maand samen. De energiecooperatie Vrijstad wil al pratend en polderend een ’optimaal’ windpark bouwen waar iedereen achter staat. Buurtbewoners hopen dat het hele proces ertoe leidt dat ze niet zes grote windmolens in hun achtertuinen krijgen, maar hooguit drie. Of desnoods vier. Achteraf ging ik er te naief in, ik lig er soms nog wakker van.

Lees ook het artikel uit november 2018 over het stikstofbeleid

In 2040 energieneutraal

Terug naar 2016. Culemborg bruist van de duurzame ideeen. De stad wil in 2040 energieneutraal zijn. Windenergie is hard nodig. In mei 2016 organiseert de gemeente een bijeenkomst in een wijkgebouw in het buitengebied.
Centrale vraag: welke zorgen hebben direct omwonenden over een nieuw windpark? Het zaaltje zit propvol. Ruim 90 mensen zijn gekomen en de avond verloopt turbulent. ,,U wilt draagvlak?”, roept een van de aanwezigen richting de wethouder. ,,Nou, we zullen eens kijken. Wie vóór windmolens is, steekt zijn hand op.” Een enkeling steekt aarzelend zijn hand op. Wethouder Joost Reus (GroenLinks) blikt terug: ,,Er ontstond echt massieve tegenstand. Achteraf ging ik er te naief in, ik lig er soms nog wakker van.”

Bron:
Getty images 2021

Fiasco

In het zaaltje zit ook een groot voorstander van windenergie: duurzaam ondernemer Arjen Schamhart. Hij wordt later medeoprichter van de cooperatie Vrijstad Energie, die een windpark wil ontwikkelen waarvan Culemborgers zélf mede-eigenaar zijn. ,,De avond liep uit op een fiasco”, blikt Schamhart terug. ,,Het was slecht georganiseerd. De wethouder was voorzitter én voornaamste spreker. Er waren alleen maar nimby’s. Er ontstond zo’n azc-weg-ermee-sfeertje.”
De gesprekken in 2016 moeten leiden tot een ‘windvisie’: een document waarin de voorwaarden staan waaronder de gemeente wil meewerken aan een windpark. De man die dat stuk moet opstellen is Jan de Rooij, de enige ambtenaar in het Culemborgse stadskantoor die zich bezighoudt met de klimaatambities van de stad. Voor hulp en advies klopt hij aan bij duurzaam ondernemer Schamhart. Er ontstaat, onder verantwoordelijkheid van wethouder Reus, een jaren durende, innige samenwerking tussen de twee, blijkt uit correspondentie die onderzoeksjournalisten van Spit inzagen via een wob-verzoek. De Rooij stuurt geregeld vertrouwelijke stukken naar Schamhart voor advies. Schamhart krijgt op zijn beurt op het gemeentehuis toegang tot systemen om grondeigenaren op te zoeken en maillijsten samen te stellen.

Nieuwsgierig? duik in
onze dossiers

Steun ons!

Om meer onderzoeksjournalistiek mogelijk te maken,
kun je ons steunen door een bedrag te doneren.

Steun ons met een bijdrage